Antoni Tyzenhauz

Antoni Tyzenhauz, herbu Bawół (1733-1785)

Pisarz Wielkiego Księstwa Litewskiego, podskarbi nadworny litewski, starosta grodzieński, koniuszy litewski. Był marszałkiem powiatu grodzieńskiego w konfederacji generalnej Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz posłem z powiatu grodzieńskiego na sejm elekcyjny 1764 r. Jako przyjaciel Stanisława Augusta Poniatowskiego zarządzał jego królewskimi majątkami na Litwie.

W 1765 r. został dzierżawcą ekonomii, na Litwie, gdzie wprowadził nowy podział. Sokółka należała do ekonomii grodzieńskiej i była siedzibą guberni sokólskiej.

Antoni Tyzenhauz przeprowadził uprzemysłowienie w ekonomii grodzieńskiej, budując około 50 manufaktur w Grodnie, Łosośnie i Horodnicy. Były to fabryki: sukna, kapeluszy, koronek, szkła, igieł, broni, świec, kart do gry, karet, jedwabiu, pończoch, oraz garbarnie i papiernię. Sprowadził licznych rzemieślników ze Szwajcarii, Francji, Niemiec i Anglii. Wielu osiedliło się w Sokółce, gdzie powstała manufaktura wełniana. Ponadto w Sokółce wybudował nową siedzibę guberni ekonomicznej i klucza sokólskiego. Zaprojektowane budynki zajmowały powierzchnię kilkudziesięciu hektarów w Sobaczyńcach -dzisiejsze Osiedle Zielone. Około 1775 r. na rynku sokólskim zaczęto budowę 12 kamienic murowanych.

Antoni Tyzenhauz był inicjatorem przebudowy rynku w Krynkach, gdzie z sześciobocznego placu wychodziło 12 ulic. Jego zasługą były inwestycje drogowe, prostowano i obsadzano drzewami drogi oraz budowlane powstały budynki szkolne, administracyjne i handlowo-przemysłowe. W Grodnie powstała Akademia Lekarska, teatr i szkoła kadetów.

W wyniku intryg, działań stronnictwa targowiczan oraz trudnego, despotycznego charakteru, w 1780 r. Tyzenhauz został pozbawiony dzierżawy ekonomii litewskich. Po jego odejściu nastąpił upadek manufaktur i fabryk. Zmarł w Warszawie 31 III 1785 r. Został pochowany w Żołudku koło Szczuczyna (obecnie Białoruś).

Skip to content