Opowieść o dziejach miasta Sokółka można rozpocząć od informacji pisemnej z XVI wieku, mówiącej o istnieniu dworu myśliwskiego o nazwie Sucholda – to od niego miała wziąć imię osada, która z biegiem czasu nazwana została Sokółką.
Dwór należał do królowej Bony, małżonki Zygmunta I Starego. Miejscowość otrzymała prawa miejskie w 28 lutego 1609 roku od Zygmunta III Wazy a duży wpływ na jej rozwój miało położenie na szlaku komunikacyjnym łączącym Wilno z Krakowem. Największy rozkwit Sokółki przypadł na drugą połowę XVIII wieku. To wtedy, dzięki działalności podskarbiego litewskiego Antoniego Tyzenhauza działającego na Grodzieńszczyźnie z ramienia króla Stanisława Augusta Poniatowskiego powstał plan przestrzennej przebudowy centrum miasta i przy sokólskim rynku stanęło 12 murowanych kamieniczek. Z tej najstarszej zabudowy zachowały się do dziś dnia tylko trzy budynki: Kamienica Tyzenhauza (ul. Piłsudskiego 1), budynek jednopiętrowy przy parku miejskim (ul. Plac Kościuszki 26), budynek, gdzie mieści się Muzeum Ziemi Sokólskiej Sokólskiego Ośrodka Kultury (ul. Piłsudskiego 2).
Właśnie od centrum Sokółki warto rozpocząć spacer po mieście. We wspomnianej Kamienicy Tyzenhauza znajduje się Punkt Informacji Turystycznej z salą wystawową poświęconą postaci XVIII-wiecznego oświeceniowego reformatora Grodzieńszczyzny. W ścisłym sąsiedztwie jest oprócz wspomnianego Muzeum Ziemi Sokólskiej, świątynia prawosławna – cerkiew pw. św. Aleksandra Newskiego wybudowana w XIX w. (dostępna do zwiedzania po wcześniejszym kontakcie z parafią). Całkiem niedaleko, bo zaledwie oddalona o kilka minut spaceru znajduje się najstarsza w mieście świątynia katolicka – klasycystyczny kościół pw. św. Antoniego Padewskiego – miejsce pielgrzymek i kultu tzw. „Cząstki Ciała Pańskiego” – efektu zdarzenia eucharystycznego z roku 2008. Dalej, za świątynią katolicką, znajduje się kompleks zabytkowych nekropoli: katolickiej i prawosławnej (na której znajduje się też nieczynna kwatera wyznawców kościoła ewangelickiego).
Spacerując uliczkami miasta, warto zwrócić uwagę na charakterystyczną drewnianą zabudowę. Jest to m.in. dom na ulicy Grodzieńskiej 8, czy stara plebania znajdująca się w przy kościele pw. św. Antoniego Padewskiego, gdzie kręcono liczne sceny do trylogii filmowej w reżyserii Jacka Bromskiego – serii „U Pana Boga za piecem”. Łatwo dostrzec w pobliżu centrum zwartą zabudowę murowanych kamieniczek charakterystyczną dla zabudowy miasteczek zamieszkiwanych przez społeczność żydowską, ponieważ Sokółkę w okresie międzywojnia XX w. zamieszkiwało 48 % ludności wyznania mojżeszowego (ulice: Warszawska, 1 Maja, Lelewela, część ul. Białostockiej). Najważniejszym zabytkiem tej wspólnoty jest cmentarz żydowski z XVII wieku (przy ul. Zamenhofa).
Z Sokółką od wieków związani są Tatarzy, którzy przywilejem Jana III Sobieskiego z 1679 roku otrzymali nadania ziemskie w okolicy. Do dziś w pobliskich Bohonikach modlą się w swojej zabytkowej świątyni. Osoby zainteresowane kulturą Tatarów Polskich mogą zwiedzać zabytkowy obiekt wraz z czynnym cmentarzem tatarskim w Bohonikach dzięki Szlakowi Tatarskiemu. W Sokółce znajduje się zaś w lokalnym muzeum stała wystawa poświęcona tej społeczności, jej historii i religii. Szlak Tatarski to jeden z najważniejszych produktów turystycznych Województwa Podlaskiego, ale nie jedyny szlak na mapie Sokólszczyzny. Niedaleko znajduje się Szlak Rękodzieła Ludowego, w którego ramach działają pracownie rzemieślników tj. tkaczek, kowala, garncarzy, łyżkarza, Szlak Powstania Styczniowego. Od niedawna Sokółka może pochwalić się nowym szlakiem rowerowym imienia Antoniego Tyzenhauza, który opowiada o dziedzictwie kulturowym dawnej Grodzieńszczyzny.
Na terenie miasta znajduje się wiele miejsc pamiątkowych, pomników, ale także tablice upamiętniające sławnych sokółczan i ludzi, którzy mieli znaczący wpływ na dzieje miejscowości a zasłynęli osiągnięciami w dziedzinie: techniki, wojskowości, literatury czy kultury.
Na chwilę wytchnienia Sokółka zaprasza nad zalew mieszczący się przy ul. Wodnej, a także do licznych restauracji i kawiarni, gdzie skosztować można regionalnych potraw oraz wyrobów cukierniczych.
